Charakterystyka choroby

Co to jest choroba Alzheimera?

- Choroba Alzheimera polega na zwyrodnieniu tkanki mózgowej, które powoduje zanik komórek nerwowych (a nie pojawia się na skutek narastania zmian miażdżycowych naczyń mózgowych); objawia się to otępieniem - chory przestaje interesować się otoczeniem, traci pamięć, poczucie czasu i miejsca.

Co to jest choroba Alzheimera?

- Choroba Alzheimera polega na zwyrodnieniu tkanki mózgowej, które powoduje zanik komórek nerwowych (a nie pojawia się na skutek narastania zmian miażdżycowych naczyń mózgowych); objawia się to otępieniem - chory przestaje interesować się otoczeniem, traci pamięć, poczucie czasu i miejsca.

Czy jest możliwe pewne, przyżyciowe rozpoznanie choroby Alzheimera?

- Nie jest możliwe; pewne rozpoznanie wolno postawić tylko na podstawie badania sekcyjnego. Istnieją jednak międzynarodowe zestawy testów neuropsychologicznych, dodatkowych badań laboratoryjnych i radiologicznych, które pozwalają na rozpoznanie tego schorzenia - z bardzo dużym prawdopodobieństwem - już w stosunkowo wczesnym okresie. Niezbędne jest także wykonanie tomografii komputerowej, która potwierdzi prawdopodobieństwo rozpoznania choroby Alzheimera i wykluczy inne przyczyny zaburzeń pamięci.

Co jest przyczyną choroby Alzheimera?

- Choroba Alzheimera to zanik mózgu, spowodowany odkładaniem się w mózgu substancji białkowej, zwanej amyloidem.

- Obecność amyloidu utrudnia pracę komórki nerwowej, która, pozbawiona możliwości kontaktu z innymi komórkami nerwowymi, przestaje spełniać swoje zadania.

- Uważa się także, że amyloid może być toksyczny (trujący) dla komórki nerwowej i powoduje jej śmierć.

-Być może amyloid powoduje także zwyrodnienie komórki polegające na odkładaniu się w jej wnętrzu nieprawidłowych włókien, co po pewnym czasie powoduje rozpad komórki.

Co powoduje, ze w niektórych mózgach zaczyna odkładać się amyloid?

- Odpowiedź na to pytanie ciągle nie jest pewna, chociaż wiele naukowych ośrodków w USA, Niemczech i Wielkiej Brytanii usilnie pracuje nad tym zagadnieniem.

- Udało się wyodrębnić amyloid z mózgu i znaleźć gen odpowiedzialny za jego produkcję, na chromosomie 21. Znane są także inne białka biorące udział w tym procesie i chromosomy, na których znajdują się kodujące je geny (chromosom 19, 14, l i 12).

- Ciągle jednak nie są znane czynniki, które powodują, że amyloid zaczyna odkładać się w mózgu.

- Nie można jednak ciągle na podstawie badania chromosomów członków rodziny chorego odpowiedzieć na pytanie, czy w przyszłości zachorują oni na chorobę Alzheimera. W wielu krajach poszukuje się jednak metod, które pozwolą na taką diagnostykę, do tej pory niemożliwą.

- Rozważano, czy przyczyną choroby Alzheimera nie jest zatrucie glinem pochodzącym z wody lub aluminiowych przedmiotów codziennego użytku, w tym naczyń. Przypuszczenia te są nadal przedmiotem badań, chociaż coraz mniej naukowych danych potwierdza tę hipotezę.

- Przez wiele lat usiłowano sprawdzić, czy choroby Alzheimera nie powoduje czynnik zakaźny, jakim mógłby być np. wirus. Nigdy nie udało się jednak tego udowodnić w sposób naukowy. Obawy o za rażenie się chorobą Alzheimera są zatem bezpodstawne.

- Nie ma dostatecznych dowodów na twierdzenie, że bezpośrednią przyczyną powstania choroby Alzheimera jest uraz albo znieczulenie ogólne (narkoza).

- Obumieranie neuronów powoduje spadek poziomu produkowanych przez nie substancji chemicznych, między innymi acetylocholiny, która, jak wiadomo, na pewno bierze udział w procesach zapamiętywania.

Czy choroba Alzheimera może się cofnąć albo przestać rozwijać?

Nie ma dowodów na to, że choroba Alzheimera może przestać się rozwijać, jednak zawsze istnieje prawdopodobieństwo źle postawionej diagnozy. Należy również pamiętać, że choroba ta ma bardzo różny przebieg i trwa w skrajnych przypadkach od 6 do 14 lat. Przy jej szczególnie powolnym przebiegu można więc mieć wrażenie, że proces ulega zahamowaniu.

Czy choroba Alzheimera jest chorobą śmiertelną?

Nie bezpośrednio, przyczyną śmierci są natomiast jej powikłania, jak np.: zapalenie płuc, zakażenie dróg moczowych, niekiedy odleżyny. Co należy zrobić, jeżeli u członka rodziny wystąpią niepokojące objawy? Należy zgłosić się do lekarza rejonowego i zwrócić uwagę na niepokojące fakty, szczegółowo je opisując. Należy pamiętać, że lekarz nie będący specjalistą może przeoczyć objawy, szczególnie w początkowej fazie choroby (zwłaszcza gdy nie ma czasu na szczegółową i wyczerpującą rozmowę z chorym).

Dalsza specjalistyczna diagnostyka będzie polegać na wykonaniu badania EEG i tomografii komputerowej w celu wykluczenia stanu po przebytym udarze mózgu lub guza mózgu - co może również powodować otępienie.

Jeżeli w badaniu komputerowym okaże się, że jedyną patologią stwierdzaną przez lekarza radiologa jest zanik mózgu, należy zgłosić się do psychologa, który potrafi za pomocą testów określić stopień i rodzaj zaburzeń pamięci i orientacji chorego.

Jeżeli rozpoznanie choroby Alzheimera zostało postawione, chorypowinien pozostać pod opieką lekarza neurologa i psychiatry, niekoniecznie w specjalistycznej przychodni. Dalsze leczenie, niestety objawowe, może być kontynuowane również w rejonie, pod okresową kontrolą lekarza mającego doświadczenie w prowadzeniu chorych z chorobą Alzheimera – w warunkach polskich neurologa bądź psychiatry.

Należy pamiętać, iż fakt, że chory zapadł na chorobę Alzheimera, nie chroni go przed innymi chorobami, takimi jak niedomoga układu krążenia, kamica itp. Chory musi być kontrolowany i leczony przez lekarza ogólnego nawet częściej niż przeciętnie, ponieważ nie zgłosi on skarg i będzie trzeba oceniać jego stan zdrowia wyłącznie na podstawie własnych obserwacji opiekuna oraz badań dodatkowych i badania klinicznego.

Czy chory z chorobą Alzheimera musi trafić do szpitala?

- Rozpoznanie choroby Alzheimera może być postawione w tzw. trybie ambulatoryjnym. Obciąża to rodzinę przyprowadzeniem chorego na kilka istotnych badań. Wydaje się jednak, że jest to mniejsze zło niż pobyt chorego w szpitalu w celu postawienia diagnozy. Musimy pamiętać, że każda hospitalizacja jest dla chorego krokiem wstecz. Nowe, nieznane warunki, nieznane miejsce, w którym znajduje się toaleta, brak kontaktu z opiekunem, po- wodują lęk i uczucie zagrożenia. Niekiedy może upłynąć wiele czasu, aby chory wrócił do stanu przed pobytem w szpitalu. Dążenie rodziny do pozostawienia chorego w szpitalu wynika z dwu powodów. Po pierwsze, wiary, że diagnoza szpitalna jest pewniejsza - co w przypadku choroby Alzheimera nie jest prawdą i, po drugie, jest to pragnienie chwilowego odpoczynku dla opiekuna. To ostatnie jest zwodnicze, gdyż pogorszenie stanu chorego po pobycie w szpitalu obciąży opiekuna dodatkowym wysiłkiem po jego powrocie do domu. Bywają jednak takie stany, w których hospitalizacja jest konieczna - np. pobudzenie, agresja, inne przyczyny internistyczne i chirurgiczne, a także skrajne wyczerpanie opiekuna. Wtedy takie ryzyko trzeba podjąć, licząc się z jego następstwami.

Jak radzić sobie z chorobą Alzheimera? Poradnik dla opiekunów.

Polskie Stowarzyszenie pomocy osobom z chorobą Alzheimera.

Warszawa, 1998